Bye Bye Tiberias ( باي باي طبريا, Żegnaj, Tyberiado), reż. Lina Soualem, 2023. 1 h 22 min.
Hiam Abbas, dziś prawdopodobnie największa palestyńska gwiazda filmowa, jako młoda kobieta opuściła Dejr Hanna, swoją rodzinną, arabską wieś w Galilei, żeby uciec od dusznej, przytłaczającej atmosfery tamtejszego życia i realizować swoje marzenia o karierze aktorskiej we Francji. Rodzina nie pochwalała wyborów życiowych Hiam. Jej decyzje i wyjazd zaowocowały przepaścią między nią a bliskimi i trwającą lata nieobecnością w rodzinnych stronach. Dopiero narodziny córki Liny, reżyserki filmu, o którym opowiadam, ułatwiły pojednanie. Aktorka zabrała małą Linę do domu, wszyscy z miejsca ją pokochali, a ona sama ponownie nawiązała serdeczne relacje z rodziną. Odtąd wracała regularnie. „Bye Bye Tiberias” jest między innymi kroniką tych powrotów.
– Źle zrobiłam, że cię tam zabrałam? – pyta matka.
– Nie, dobrze zrobiłaś – odpowiada córka.
Pytanie padło, ponieważ dziedzictwo, które otrzymała córka dzięki powrotowi matki do Dejr Hanna w Galilei, nie jest łatwe. To pamięć o utracie, tułaczce, rozłące, krzywdzie i niezagojonych przez całe dekady ranach. Historia rodzinna nie zaczęła się w Dejr Hanna w Izraelu, zaczęła się w Tyberiadzie (Tabarijji) nad jeziorem Tyberiadzkim w Palestynie, skąd Um Ali, Hosni – pradziadkowie Liny Soualem – i ich dzieci zostali wygnani podczas Nakby w 1948 r. Tułali się od wioski do wioski, aż dotarli na granicę palestyńsko-libańską. Tam Um Ali dowiedziała się, że jej najstarsza córka jest już w Syrii. Chciała do niej dołączyć, ale jej mąż się nie zgodził. On chciał wrócić na swoją ziemię. Jednak do Tabarijji nie było powrotu. Znaleźli schronienie w niedalekim Dejr Hanna i zaczęli tam życie od nowa. Urodzona w 1960 r. Hiam poznała swoją ciotkę z Syrii dopiero jako 18-latka, 30 lat po jej rozłące z rodziną.
Film jest intymną opowieścią o czterech pokoleniach wytrwałych, niezłomnych kobiet: prababki Um Ali, babki Nemat, Hiam i jej sióstr. I najmłodszej, Liny, która snuje tę opowieść, zastanawiając się, w jaki sposób historia rodziny, tocząca się na tle historii narodu, wpłynęła na życie matki i ukształtowała ją samą.
Światowa premiera filmu odbyła się 3 września 2023 r. na festiwalu filmowym w Wenecji.
Można go obejrzeć online na Arte.tv, do czego bardzo zachęcam (są polskie napisy!).
SMUTNA POMARAŃCZA 